Bi Quan Là Tính Khí – Lạc Quan Là Ý Chí
“Sự lạc quan có được thông qua một quá trình nỗ lực lý luận để chuyển đổi và chuyển hóa bi quan, tức là quá trình đấu tranh chống lại bản năng – đó chính là ý chí.“
Bi quan và lạc quan là hai thái cực của tâm trạng mà nó sẽ quyết định hành động của con người. Người bi quan luôn nghĩ về những chiều hướng xấu, những mối nguy hiểm hay rủi ro tiềm tàng và luôn đặt bản thân vào vị thế của người bị tổn thương hay thất bại. Vì thế những người bi quan sẽ hành động như thể họ là những kẻ thất bại hay đang bị tổn thương nặng nề. Người lạc quan thì hoàn toàn ngược lại. Họ nghĩ tới những thành quả có thể đạt được trong tương lai. Họ cố gắng hành động để đạt được thành quả đó và họ sống như những người chiến thắng.
Bi quan là tính khí trong khi lạc quan là ý chí. Tính khí mang tính chất bản năng, không đòi hỏi nỗ lực để thực hiện. Còn ý chí mang tính chất lý luận lý tính, yêu cầu nhiều nỗ lực và sự quyết tâm để thực hiện. Từ thời khởi nguyên, con người phải luôn đề phòng với các rủi ro và sự nguy hiểm rình rập mọi nơi. Những nguy cơ đó có thể là thú dữ, thời tiết, địa hình hoặc sự thù địch từ những nhóm người khác. Vì thế con người luôn lo sợ và đề phòng – chính là bi quan, từ đó hình thành bản năng. Sau hàng chục nghìn năm tiến hóa, con người chúng ta vẫn mang theo bản năng đó. Tất cả chúng ta đều bi quan.
Xét về bản năng, tất cả loài người đều bi quan. Nhưng không có nghĩa là không thể thay đổi.
Thế nhưng con người tiến hóa và phát triển không phải nhờ vào bi quan mà nhờ vào sự tò mò và sự lạc quan. Sự tò mò tạo động lực cho con người tìm hiểu, khám phá và phát minh. Sự lạc quan giúp con người có thêm can đảm để làm sáng tỏ sự tò mò của bản thân. Trong khi sự tò mò cũng là một bản năng thì sự lạc quan không phải là bản năng. Sự lạc quan có được thông qua một quá trình nỗ lực lý luận để chuyển đổi và chuyển hóa bi quan, tức là quá trình đấu tranh chống lại bản năng – đó chính là ý chí. Nếu sống với sự bi quan thì có lẽ loài người chúng ta đã tuyệt chủng từ rất rất lâu rồi.
Vì bi quan là bản năng của con người, nên bất kỳ ai, dù có lạc quan nhất cũng sẽ trải nghiệm những khoảnh khắc bi quan. Mức độ bi quan sẽ khác nhau đối với mỗi cá nhân. Có người nói với tôi rằng những người ngây thơ, yêu đời sẽ không bi quan. Nhưng tin tôi đi, chỉ có những người có vấn đề với bộ não mới không bi quan thôi. Những người được gọi là ngây thơ, có suy nghĩ đơn giản được trời phú cho khả năng vượt qua cảm giác bi quan tốt hơn người thường, nên mức độ bi quan có thể sẽ ít hơn. Với một số người khác, họ luyện tập cho bản thân kỹ năng ứng phó với cảm giác bi quan, nên mức độ bi quan của họ cũng rất thấp. Còn đối với những người gọi là tín đồ của Thánh bi quan, luôn nhìn sự việc theo chiều hướng tiêu cực thì mức độ bi quan sẽ cao chót vót.
Bi quan hay lạc quan? Đó hoàn toàn là sự lựa chọn của bạn.
Tôi gọi những tín đồ bi quan ấy là những kẻ lười biếng và nhát cáy. Thứ nhất, họ lười biếng vì không dành sức lực và thời gian để suy nghĩ và lý luận những mặt tích cực của vấn đề. Họ chỉ tập trung nói về điểm tiêu cực vì nó dễ nhìn thấy nhất, vì đó là bản năng, họ bỏ qua những mặt khác của vấn đề. Thứ hai, họ luôn lo sợ về những thay đổi. Họ muốn sống cuộc đời của một con sâu xấu xí mà không bao giờ dám lột xác thành một con bướm xinh đẹp.
Bi quan là bản năng nhưng không có nghĩa là không thể thay đổi. Loài người chúng ta đã vượt qua được một trong những bản năng mạnh mẽ nhất đó khao khát tình dục. Bản năng này xuất phát từ bản năng sinh sản và duy trì nòi giống. Chúng ta tiến hóa từ loài khỉ, nhưng chúng ta không đánh nhau để được quan hệ tình dục. Những “con đực” trong chúng ta không quan hệ tới 20 lần một ngày với mọi con cái mà chúng ta gặp trên lãnh thổ. Các quy chuẩn của xã hội hiện đại đã định hình lại hành vi của chúng ta. Thêm vào đó, sự hiểu biết giúp chúng ta kiềm chế bản thân. Ngày nay, bản năng khao khát tình dục đã được con người làm chủ gần như hoàn toàn.
Hãy chọn sống lạc quan, ít nhất bạn sẽ cảm thấy tốt hơn rất nhiều.
Cũng như bản năng khao khát tình dục, chúng ta hoàn toàn có thể làm chủ được bản năng bi quan. Tất nhiên, vượt qua bản năng không phải là một thử thách dễ dàng, nó cần sự nỗ lực tranh đấu vượt qua bản thân hàng ngày hàng giờ để loại bỏ những suy nghĩ tiêu cực hướng tới những suy nghĩ và hành động tích cực. Bạn phải lột xác khỏi một con sâu thì mới có thể trở thành một con bướm xinh đẹp. Sống một cuộc sống bi quan ủ rũ hay một cuộc sống lạc quan đầy sắc màu với những trải nghiệm thú vị hoàn toàn là sự lựa chọn của bạn.
